Als ik naar mezelf kijk, dat blijft voor mij altijd een emotionele gebeurtenis de geboorte van een overleden kind. Ik ben er altijd door geëmotioneerd. En ik denk het moment dat mij dat niet meer raakt dat ik dan niet meer op mijn plaats zit als vroedvrouw.”

Vroedvrouw op verloskamer

Voor veel zorgverleners, zelfs diegenen met jaren ervaring, is het verlies van een kindje een heftige en verdrietige gebeurtenis. Ouders geven aan dat ze zich alles, ook na vele jaren, zeer gedetailleerd blijven herinneren. Dat kan ook voor jou als zorgverlener zo zijn. Het is heel normaal dat dit verlies emoties opwekt of dat je je machteloos of schuldig voelt. Ouders geven aan dat ze het fijn vinden als zorgverleners hun gevoel gewoon tonen en eerlijk zijn over wat hen overkomt.

Wees je ervan bewust dat al je gedragingen, zowel woorden als non-verbaal, ouders vaak levenslang bijblijven. Probeer daarom vooral je authentieke zelf te blijven, en als je ergens over twijfelt geldt: niet doen.

Please do!

Stel jezelf altijd voor, ook als je maar één keer in contact zou komen met het koppel. Ouders zijn namelijk al overdonderd en zien liever geen onbekende gezichten. Ouders vinden het fijn vinden als ze bepaalde zorgverleners bij de voornaam mogen noemen. Als dat voor jou oké is, kun je dat best even expliciteren, dat verlaagt namelijk de drempel voor ouders. Zeg gerust: ‘noem me maar Fien hoor’ of ‘jullie mogen mij Liesbeth noemen’. Dit hoeft natuurlijk niet als dit niet bij jou als zorgverlener past.

Wij vonden dat een hele fijne man, die communiceerde ook heel zorgzaam, die was heel lief voor ons kindje, dat vonden we echt heel fijn. We mochten hem ook bij zijn voornaam noemen. Dat creëert een beetje een band zo wat. Zo heel lief en zachtaardig voor Kobe* zo zijn pakje opendoen en zo zijn temperatuur meten en zijn medicatie en zijn kabeltjes goedleggen. Ja, ook een heel zachte stem. Een zware, maar zachte stem.

Mama van Kobe*

Je mag altijd je emoties tonen. Echt, het is oké als je ook moet huilen, ouders stellen dit zelfs erg op prijs.
Voel je echt aan dat het je even te veel wordt, mag je daar ook naar handelen. Ga in dat geval best even de kamer uit en laat een collega het overnemen, laat de ouders nooit alleen.
Als de emoties niet komen, geeft dat natuurlijk ook niet. Je kan dan wel je medeleven tonen door dit te verwoorden. Bijvoorbeeld:
- "Ik leef met jullie mee"
- "Ik vind het zo erg voor jullie"

Op een bepaald moment als we haar in een badje hadden gestoken, kreeg de verpleegkundige ook wel tranen in haar ogen. Maar dat was ook gewoon omdat dat zo oké aanvoelde, en hadden we zoiets van mogen wij knuffelen? Dus we hebben die dan vastgepakt. (…) En ja, toen heeft die ook wel een paar tranen gelaten, maar dat was helemaal oké. Het is niet de bedoeling dat een hulpverlener meer weent dan jij, maar ik denk dat het zwaarder zou zijn als die geen emoties zou tonen.

Mama van Amélie*

Laat je betrokkenheid zien door je tijd te nemen, even bij de ouders te gaan zitten. Je kan ook fysiek contact maken als dat goed voelt voor jou, de meeste ouders geven aan dit als prettig te ervaren. Dit hoeft niet per se een omhelzing te zijn, soms volstaat een zakdoekje aangeven of je hand op de voet of arm van de mama/ouder leggen om het contact te maken. Meer hierover vind je op de pagina tijd en aandacht.
Wees altijd zo eerlijk mogelijk tegen ouders over:
- Wat hen te wachten staat. Overloop de komende stappen.
- Hoe de situatie ervoor staat. Als het er niet goed uitziet, wees daar dan glashelder over. Bijvoorbeeld wanneer een overlijden net wordt vastgesteld, verwoord dan ook dan het niet goed is. Of dat de arbeid wel eens lang kan worden, of er een afwijking zichtbaar is. Probeer ook duidelijke, verstaanbare taal te gebruiken en vermijd vakjargon waar mogelijk.
- Hoe jij je voelt. Dat kan door je emoties te tonen, maar ook door te verwoorden hoe je je voelt. Je kan gerust zeggen ‘ik voel me heel machteloos, ik wou dat ik iets voor jullie kon betekenen’. Soms kan het natuurlijk ook voorvallen dat je zelf niet zo goed weet wat je kan zeggen. Ook dan is het het beste om dit gewoon eerlijk te verwoorden, zeg gerust ‘ik weet even niet zo goed wat te zeggen’. Dat is beter dan maar iets zeggen om iets te zeggen.

Dat verwacht ik van mijn gynaecoloog, dat die niet betuttelend of zo is en ook niet heel de tijd: Ah zie hoe schattig, of zo, op die beelden. Maar dat die gewoon feitelijke uitleg geeft over wat er te zien is en of dat goed is of slecht is en voila.

Mama van Noor*

Laat ruimte voor stiltes. Dat kan echt een uitdaging zijn omdat we als zorgverleners gewend zijn veel informatie te willen geven. Het is juist de stilte af en toe die de ruimte geeft aan het proces, het geeft iedereen de tijd om even te ademen, na te denken, te voelen.

We waren helemaal van slag en we hebben elkaar vastgenomen en gehuild en ja, heel lang denk ik. In mijn beleving was dat heel lang. Maar ik had daar wel nood aan. Zij waren alle twee heel stil. Ja, ze zeiden niks. En dan, totdat wij een beetje onze tranen gedroogd waren en dat we vragen begonnen te stellen. En dan heeft ze daar heel rustig op geantwoord op die vragen. Dus ze heeft ons eigenlijk zelf, ze is zelf niet met haar verhaal gekomen.

Mama van Kobe*

Please don't!

Vermijd vragen die schuldgevoelens kunnen opwekken bij de ouders. Denk bijvoorbeeld aan: ‘ja maar had je de baby dan niet minder voelen bewegen de laatste dagen?’. Dit kan bij ouders de indruk wekken dat als zij iets anders hadden gedaan, hun baby nog zou leven. Probeer dat soort vragen daarom steeds zo concreet en open mogelijk te stellen.
Probeer het verlies niet te ‘compenseren’ door positieve zaken te benadrukken. Dit werkt averechts en geeft ouders het gevoel dat hun verlies geminimaliseerd wordt. Vermijd absoluut uitspraken als:
- ‘jullie zijn gelukkig nog jong’
- ‘focus je maar op jullie levende kindje’
- ‘je weet nu tenminste dat je zwanger kan worden’
- ‘de natuur heeft het zo gewild’
- ‘je zal vast snel weer zwanger zijn’
- ‘volgende keer zal het wel beter gaan’
- …
Verboden woorden bij perinataal verlies zijn: Ten minste, gelukkig, een ‘plekje’ geven, verwerken
Zeg nooit ‘het komt wel goed’ als je dat niet zeker weet. En dat is dus eigenlijk nooit. Probeer ook te vermijden dat je op andere manier valse hoop zou creëren of beloftes zou maken die jij of anderen niet kunnen naleven.